Գետնառյուծին նմանություն շատ ունի
Անսկզբունք մարդը, դյուրահավանը,
Որովհետև հաստատ համոզմունք չունի,
Մարդ չի գիտեր, որն է աղոթարանը։
Անսկզբունք մարդը անապահով է,
Որովհետև ինքն իրանից խռով է,
Ում սայլին որ նստավ, նրան կգովե,
Ամենին գործիք է նրա բերանը։
Դյուրահավան մարդը, ինչպես երեխա,
Նրա սիրելին է, ով տվեց կակա,
Դեղ կերած ձկի պես ջրից դուրս կուգա,
Շուտով կընկնի յուր թշնամու ուռկանը:
Քանի որ ճանաչում չունի բնական,
Հաստատ գործի՝ խելքը չի պառկի նրան,
Հողմավար, անարմատ, չոր ցախի նման,
Կըչափչփե հողագնդի շրջանը։
Կատարած գործերն են թերի, ակամա,
Ինչու որ սրտումը հավատ, հույս չկա,
Հոմանու պես հազար մարդու խոսք կուտա,
Ոչ մեկին էլ չի լինի սիրեկանը։
Խղճիցը տանջված ցավը շատ կապուտ,
Ստվերի պես կանցնին օրերն անօգուտ.
Շապկի պես փոխում է հավատը շուտ-շուտ,
Կորուցել է հոգու նշանարանը։
Ունի կեղծ ու պատիր շողոքորթ լեզու,
Խոսքերը անկապ են, չի խոսիլ ազդու,
Գրական օրենքը կարծելով շինծու,
Նրա հետ ջրում է և բնականը։
Այդպես մարդը գայթակղության քար է,
Բարություն չի զգա, խորհուրդը չար է,
Որովհետև չի հասկանա, հիմար է,
Յուր դեմ կգրգռե յուր հարևանը:
Մի բան կորցրածի նման անդադար,
Ման կգա աստ ու անդ, մոլոր ու շվար,
Յուր ունեցած վերքին չգտնելով ճար,
Քիչ կմնա բուկը ձգե պարանը։
Ուղիղ ճանապարհից շեղված, մոլորված,
Հոգին հիվանդ, տխուր, սիրտը մոլորված,
Խելքը քիչ կարճատես, մտքով պղտորված,
Մոռացել է նախնյաց չափը, սահմանը։
Այդպիսի մարդուն՝ մտքեն հանել է աստված
Պատվի աստիճանից գլորել է ցած.
Հարգված նավի պես ծովումն ընկղմած,
Խաղալիք է դարձել ալեկոծմանը։
Սուրբ գիրքը չի կարդալ, միտքն է անմաքուր,
Ղուռանից չի հուսար երբեք բարի լուր.
Փրկչի լույսից զրկված, հոգու աչքը կույր,
Ոչ Բուդդան ճանաչե, ոչ Բրահմանը։ *
Վերևն ասինք, թե նա չունի սկզբունք,
Ով ինչ ասավ, նրան կուտա իրավունք,
Տարին նոր՝ կստանա մի նոր համոզմունք,
Սկսում է ստել անցյալ տարվանը։
Այսպես մարդոց թիվը շատացել է շատ,
Ոչ մի բանի, սրտով չեն կպչի հաստատ.
Փոփոխակի ծառ են, չեն ձգեր արմատ,
Ջուր տալով զզվել է խեղճ պարտիզպանը։
Ջիվան, ով էր տեսել այսպես ժամանակ,
Մարդիկ առանց գույնի և տարօրինակ,
Այնպեսներուն նա՛ կըվիժե անգիտակ,
Անհոգ, աներկյուղած ուսումնարանը։
1883
Աղբյուրներ: http://www.armenianhouse.org/jivani/qnar/; Ջիվանու քնարը (Հայպետհրատ 1959)